Sonsuz Vida

Sonsuz vida ve karşılık dişlisi, özellikle büyük torkların düşük hızlarla iletilmesi gereken uygulamalarda kullanılan bir dişli türüdür. Bu dişliler, bir dişlinin (bir sonsuz vida) sürekli olarak bir diğer dişli (dişli çark veya karşılık dişli) ile etkileşimde bulunduğu, verimli ve sessiz çalışan mekanizmalardır. Bu dişli mekanizması genellikle düşük hızda yüksek tork iletimi gereken makinelerde, makine parçalarındaki hareketin yönünü değiştirme ihtiyacı olan durumlarda tercih edilmektedir.

Sonsuz Vida ve Karşılık Dişlisi NedirH2?

Sonsuz vida ve çark

1. Sonsuz Vida (Sonsuz Vida Çarkı):
• Bir vida türüdür ve dişleri helisel (eğik) bir şekle sahiptir. Dişler, genellikle vida eksenine paralel uygun bir şekilde yerleştirilmekte olup, belirli bir açıyla eğik olabilmektedir.
• Sonsuz vida diş, bir çark şeklinde olup, bir dişli çarkın sürekli kontrol edilmiş olarak dönmesine  imkan tanır. Genellikle dişli çarkın eksenine 90 derece dönük bir düzlemde bulunmaktadır.
• Bu vida, “sonsuz” terimiyle adlandırılır çünkü bir çark üzerinde dönerken, genellikle bir turluk dönüş sağlanamaz (böylece yani, çark dönse bile vida bir turda yalnızca küçük bir hareket yapar).
2. Karşılık Dişlisi (Sonsuz Dişli Çarkı):
• Sonsuz uzun vidayı(trapez) döndüren ve onunla etkileşimde bulunan dişli çarkına karşılık dişlisi veya dişli çarkı denir.
• Karşılık dişlisi, genellikle dişli çarklarından farklı olarak tek bir düzlemde ve doğru bir şekilde dişli çarkının dişleriyle somun yardımıyla temas eder. Bu çark, dişli sisteminde hız oranını azaltarak yüksek tork iletimini sağlamaktadır.
• Sonsuz vidaya bağlanmış olan karşılık dişlisi genellikle 90 derece dönmektedir.
• Karşılık dişlilerinde malzeme seçimi demir,plastik,bronz ve çelik olabilmektedir.

 Çalışma Prensibi:

Dişli çarklarının birbiriyle etkileşerek hareketi iletmesini sağlar. Bu sistemde, sonsuz vida hareket ederken, karşılık dişlisi de ona bağlı olarak döner. İşleyiş ve tasarım şu şekilde olur:

1. Sonsuz vida, dönerken, helisel dişleri yardımıyla karşılık dişlisinin dişlerine temas eder.
2. Her bir dönüşünde, sonsuz vida yalnızca karşılık dişlisinin bir kısmını döndürür, bu da tork iletimi sağlar.
3. Genellikle düşük hızda çalışırlar, fakat büyük torklar sağlar. Bu sayede düşük hızda yüksek tork üretmek isteyen sistemlerde kullanılmaktadırlar.

Sonsuz Vida ve Karşılık Dişlisinin AvantajlarıH3:

1. Yüksek Tork İletimi:
• Yüksek tork iletimi sağlarlar. Bu, düşük hızlarda büyük güçlerin iletilmesi gereken makinelerde çok kullanışlıdır.
2. Yön Değiştirme:
• Genellikle dişlerin tasarımı nedeniyle 90 derece yön değiştirebilmektedir. Bu özellik, uygulamaların yönünü değiştirme gereksiniminde idealdir.
3. Sıkışmaz ve Sessiz Çalışma:
• Dişler arasındaki temas nedeniyle sessiz bir çalışma sağlar. Bu tür sistemler, özellikle gürültünün minimumda tutulması gereken uygulamalarda tercih edilmektedir.
4. Kompakt Yapı:
• Bu tür dişliler(sonsuz dişli), genellikle diğer dişli türlerine göre daha kompakt olabilirler. Bu nedenle, sınırlı alanlarda kullanılan makinelerde ideal çözüm sunarlar.
5. Kendi Kendine Kilitleme:
• Genellikle kendi kendine kilitleme özelliğine sahiptir. Yani, karşılık dişlisi geri dönüş yapamaz, çünkü vida dişleri eğik olduğu için karşılık dişlisi geri döndüğünde vidası tarafından tutulur. Bu özellik, bazı uygulamalarda güvenlik açısından avantaj sağlamaktadır.

DezavantajlarıH3:

1. Düşük Verimlilik:
• Yüksek tork sağlar ancak verimlilikleri diğer dişli sistemlerine (örneğin, düz dişliler veya helis dişliler) göre genel olarak daha düşüktür. Dişler arasındaki kayma ve sürtünme gibi basit hata kayıpları verimliliği azaltabilmektedir.
2. Aşınma ve Isınma:
• Yüksek torkla çalışan sonsuz vida ve karşılık dişlisi sistemlerinde aşınma ve ısınma sorunu olabilir. Bu, sistemin dayanıklılığını ve ömrünü kısaltabilmektedir, özellikle ağır yük altında çalışan makinelerde dikkatli olunması gerekmektedir.
3. Büyük Boyutlar:
• Genellikle büyük boyutlarda üretilmektedir. Bu, daha fazla alan gereksinimi ve ağırlık anlamına gelebilir ve bu da belirli uygulamalarda dezavantaj olabilmektedir.
4. Yüksek Sürtünme:
• Sonsuz vida ve karşılık dişlisi sistemleri arasında yüksek sürtünme olabilir, bu da güç kaybına ve daha fazla ısınmaya yol açabilmektedir.

Sonsuz Vida ve Karşılık Dişlisinin Uygulama Alanları:.

1. Asansörler:
   Asansör mekanizmalarında, özellikle yükseklik farklarını veya hız kontrolünü sağlamak için sonsuz vida karşılık dişli kullanılmaktadırlar.
2. Fırınlar ve Mekanik Makineler:
   Büyük torkların düşük hızlarda iletilmesi gereken endüstriyel makinelerde, özellikle hız değişimi ve büyük tork gereksinimi olan uygulamalarda da tercih edilmektedirler.
3. Makine Aksamları ve Taşıma Sistemleri:
   Konveyörler, taşıma sistemleri ve diğer mekanik aksamlar, genellikle bu mekanizmayı kullanarak güç iletimi sağlamaktadır.Ayrıca redüktör ve zincir de de kullanılırlar.
4. Zanaat Makineleri ve Araçlar.
   El makineleri, zanaat makineleri veya eski tip makinelerde de bu tür sistemler görülebilmektedir.

Teknik ÖzellikleriH3

Profil açıları genellikle 20° olur. Ancak dişli profilini güçlendirmek için 25° – 30° arasında bir değerde kullanılabilmektedir. Ölçülendirilmesi modül veya Dp olarak mümkündür. Genelde sonsuz vidalar tek ağızlı olarak üretilmektedir. Devir(hızını) artışına ihtiyaç duyulduğunda ise ağız sayısı 2-3-4-5 olarak ta kullanılabilmektedir. Çalışma sistemi karşılık dişlisi ile beraberdir ve diğer dişli gruplarına göre daha sessiz çalışırmaktadır.

Örnek Modül ölçü:

M=2 

G=1(ağız sayısı)                                                      β°=M/Dt=tg

α=20°                                                                      β°=2/30=0,0666=

β°=

Dt=30

Örnek Dp ölçü:

Dp=8                                                                          M=25,4/8=3,175

G=1(ağız sayısı)                                                      β°=M/Dt=tg

α=20°                                                                      β°=3,175/40=0,079375=

β°=

Dt=40

Sonuç:

Sonsuz vi da ve karşılık dişlisi, büyük tork gereksinimi ve yön değiştirme ihtiyaçlarının olduğu uygulamalarda kullanılır ve oldukça etkili bir güç iletim sistemi sunmaktadır. Kendi kendine kilitleme özelliği ve sessiz çalışma gibi avantajları ile belirli mekanizmalarda tercih edilse de, verimlilik ve aşınma gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Bu nedenle, kullanıldıkları sistemin özel ihtiyaçlarına göre bu dişlilerin seçilmesi daha doğru olacaktır.

Alican Dişli

Vida mekanizmalari.pdf